XVIII. Yüzyıl Başlarında Osmanlı
Devleti
Osmanlı Devleti, 1699'da
imzalanan Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları ile kaybettiği toprakları geri alma
siyaseti izledi.
UYARI : Osmanlı Devleti,
Karlofça Antlaşması'ndan sonra sürekli toprak kaybetmesine rağmen uzun süre
varlığını koruyabilmiştir. Bunun nedeni, Avrupa Devletleri arasındaki çıkar
çatışmalarıdır.
Osmanlı Devleti bu dönemde
başarılı olamadı, toprak kazanmak yerine, yeni toprak kayıpları
yaşadı.
Osmanlı Devleti'nde "Gerileme
Dönemi" 1792'de imzalanan Yaş Antlaşmasına kadar sürdü.
Edirne Olayı
II. Mustafa (1695-1703)
Karlofça Antlaşması'ndan sonra Edirne'ye çekilip, devlet yönetimini FEyzullah
Efendi'ye bırakıp, kendini av ve eğlenceye vermişti.
Bu durumdan memnun olmayan ve
Edirne'nin başkent olacağı söylentilerine inanan bir grup İstanbul'da isyan
etti.
Asiler 1703 yılında Edirne'ye
yürüyüp Feyzullah Efendi'yi idam ettikten sonra, II. Mustafa'yı tahttan
indirerek, yerine III. Ahmet'i tahta geçirdi.
XVIII. Yüzyıl Dış Siyasal
Gelişmeleri
Prut Savaşı ve Prut Antlaşması
(1711)
Nedenleri : I. Petro'ya Poltova
Savaşı'nda yenilen XII. Şarl'ın Osmanlı Devleti'ne sığınması üzerine Rusların
Osmanlı topraklarına saldırması.
1711' de Sadrazam Baltacı
Mehmet Paşa Eflak'a girdi.
UYARI : Baltacı Mehmet Paşa'nın
ileriyi göremeyen bir vezir olması ve çevresindekilerin paraya düşkün olması
nedeniyle bu seferden istenilen sonuç alınamamıştır.
Baltacı Mehmet Paşa'nın Rus
ordusunu sıkıştırdığı bir sırada Rusya'nın barış istemesi üzerine Prut
Antlaşması imzalandı.
Osmanlı-Venedik, Avusturya Savaşları ve Pasarofça
Antlaşması (1715-1718)
Nedenleri : Osmanlı Devleti'nin
Karlofça Antlaşması ile kaybettiği Mora ve Dalmaçya kıyılarını tekrar ele
geçirmek istemesi ve Venediklilerin Mora Rumlarına baskı yapması ile Mora
Rumlarının Osmanlıdan yardım istemesi.
Osmanlı Devleti, 1751 yılında
Mora'yı yeniden aldı.
Osmanlı Devleti'nin Korfu
Adası'nı kuşatması üzerine Avusturya, Mora'nın tekrar Venediklilere verilmesini
istedi.
Osmanlı Devleti, 1716'da
Avusturya'ya savaş ilan etti.
Osmanlı ordusunun
Petervaradin'de yenilmesi üzerine, Avusturyalılar Belgrat'ı ele
geçirdi.
Osmanlı Devleti'nin barış
istemesi üzerine 1718'de Pasarofça Antlaşması imzalandı.
Pasarofça Antlaşması (1718)
Osmanlı Devleti ile Avusturya
arasında imzalanan bu antlaşma ile :
1. Yukarı Sırbistan, Belgrat,
Sırmiyum, Batı Eflak ve Banat Yaylası (Temeşvar) Avusturya'ya
bırakıldı.
2. Venedik'ten alınan Mora ve
Grit Osmanlılarda kaldı.
3. Arnavutluk ve Dalmaçya
kıyılarındaki bazı kaleler Venedik'e verildi.
Antlaşmanın Önemi :
1. Osmanlı Devleti, Batı'nın
üstünlüğünü tamamen kabul etti ve toprak kurtaramayacağını
anladı.
2. Osmanlılar, Ortodoksları
koruma görevini son kez yerine getirdi.
3. İngiltere ve Hollanda'ya
verilen ayrıcalıklar Kapitülasyona dönüştürüldü.
4. Pasarofça Antlaşması'nın
yarattığı barış ortamında Lale Devri'ne girildi ve ilk defa Batı tipinde
ıslahatlara gidildi.
Osmanlı-İran Savaşları
(1722-1746)
Nedenleri : Safavi Devleti'nin
Sunni Müslümanları Şiiliğe zorlaması üzerine Kafkasya ve Azerbaycan'da bulunan
Sunnilerin isyan ederek Osmanlı Devleti'nden yardım
istemesi.
Sunnilerle İran arasında çıkan
savaşı fırsat bilen I. Petro Kafkasya'ya girip, Bakü taraflarını işgal
etti.
Osmanlı Devleti, 1724'te
Kafkasya'ya girdi.
Fransa'nın araya girmesi ile
İstanbul Antlaşması imzalandı.
İran tahtına geçen Şah Tahmasb,
Şahkulu'nunda desteğini alarak , tekrar Osmanlı üzerine
yürüdü.
1730 yılında İstanbul'da
Patrona Halil İsyanı çıktı.
İsyancılar III. Ahmet'i tahttan
indirerek yerine I. Mahmut'u tahta geçirdi.
I. Mahmut Dönemi'nde İran ile
1732'de Ahmet Paşa Antlaşması imzalandı.
1639'da İran ile Kasr-ı Şirin
Antlaşması imzalandı.
İstanbul Antlaşması (1724) :
1. Derbent, Bakü Kaleleri ve
Dağıstan Rusya'ya bırakıldı.
2. Gence, Karabağ, Revan ve
Tebriz Osmanlı Devleti'ne verildi.
İstanbul Antlaşması (1724)
Osmanlılarla Ruslar arasındaki ilk dostluk antlaşmasıdır.
Patrona Halil İsyanı
Lale Devri'nde Avrupa tarzında
yapılan ve Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'nın kişiliği ile özdeşleştirilen
ıslahatlar, ulemadan ve yeniçerilerden bir takım kişilerin çıkarlarına ters
düşmüştü. Lale Devri ile birlikte artan Lüks yaşantı, fakir halkın tepkisine yol
açmıştı.
O yıllarda İran ile yapılan
savaşlar da devam etmekteydi.
Sadrazam Damat İbrahim Paşa'nın
İran seferine gitmek istememesi, ona karşı olanlara bulunmaz bir fırsat vermiş,
Bayezit Hamamı tellaklarından Patrona Halil ve Muslu Beşe ismindeki iki Arnavut
önderliğinde bir grup 1730 yılında isyana başlamışlardı.
Vergilerden şikayet eden halk
ve İran Seferi'ne katılmak istemeyen Yeniçeriler de isyana katılınca, isyan
giderek büyümüş, saraya giden asiler, padişah III. Ahmet'ten Damat İbrahim
Paşa'nın kafasını istemişlerdi. Kendilerine teslim edilen Nevşehirli Damat
İbrahim Paşa'yı idam eden asiler, tekrar saraya yürüyerek, padişah III. Ahmet'i
tahttan indirerek yerine I. Mahmut'u geçirdiler. Bu isyanla Lale Devri sona
ermiş oldu.
Ahmet Paşa Antlaşması (1732)
İran ile Osmanlı Devleti
arasında imzalanan bu antlaşma ile;
1. Gence, Tiflis ve Dağıstan
Osmanlılarda kaldı.
2. Tebriz, Kirmanşah ve Hemedan
Eyaletleri İran'a verildi.
Osmanlı-Rusya, Avusturya Savaşları ve Belgrat
Antlaşmaları (1736-1739)
Nedenleri :
1. Rusya'nın İran savaşları
sırasında Kırım Hanı'nın İran'a gidişini engellemesi
2. Rusya'nın Lehistan'ın iç
işlerine karışması
3. Avusturya ile Rusya arasında
bağlaşma yapılması
Osmanlı Devleti, 1736 yılında
Rusya ve Avusturya ile savaşa girdi.
1739 yılında, Avusturya ile
Belgrat Antlaşması imzalandı.
UYARI : Belgrat
Antlaşmaları'ndan sonra Avusturya ve Rusya aralarındaki bağlaşmayı yenileyip,
Osmanlı Devletine bildirdiler. Buna karşılık Osmanlı Devleti İsveç'te bir
bağlaşma yaparak Avusturya ve Rusya'ya bildirdi. Böylece, Batı'da uzun süren
barış dönemi başladı.
Rusya ile de Belgrat'ta ikinci
bir antlaşma imzalandı.
Osmanlı-Rus Savaşı ve Küçük Kaynarca Antlaşması
(1768-1774)
Nedenleri : Rusya'nın
geleneksel Karadeniz'e inme, Boğazlardan geçerek sıcak denizlere açılma
politikası.
Bu politikanın sonucu olarak
Rusya, 1768 'de Lehistan'ın iç işlerine karıştı.
III. Mustafa, 1768'de Rusya'ya
savaş ilan etti.
Osmanlı ordusu birçok cephede
yenilgiye uğradı.
Rus donanması, 1770'te Çeşme'de
Osmanlı donanmasını yaktı.
1774 yılında III. Mustafa'nın
yerine I. Abdülhamit tahta geçti.
1774 yılında, Rusya ile Küçük
Kaynarca Antlaşması imzalandı.
Küçük Kaynarca Antlaşması
(1774)
Küçük Kaynarca Antlaşması,
Osmanlı Devleti'nin o güne kadar imzaladığı en ağır koşullu antlaşmadır. Bu
antlaşma ile Osmanlı Devleti'nin egemenlik hakları zedelenmiştir. Bu antlaşma
ile Osmanlı Devleti'nin büyük devlet olma özelliği sona ermiş ayrıca Rusya,
Akdenize inme politikasını gerçekleştirmiştir. Yine Rusya, ilk defa Osmanlıların
iç işlerine karışma hakkını elde etmiş, Ortodoksları koruma görevi Rusya'ya
geçmiştir.
Kırım Olayı
Ruslar, Küçük Kaynarca
Antlaşması'ndan sonra, Kırım'ı kendilerine bağlamak
istediler.
Ruslar 1778 yılında Kırım'a
girerek, kendi yandaşı olan Şahin Giray'ı han seçtirdi.
Osmanlı Devleti bu hanlığı
onaylamadı.
1779 tarihinde Fransa'nın
devreye girmesi ile Rusya ile Aynalıkavak Tenkinamesi
imzalandı.
UYARI : Böylece, Kırım Rusya'ya
bağımlı hale getirildi. 1783'te Şahin Giray'la anlaşan II. Katerina, Kırım'ı Rus
topraklarına kattı, Osmanlı Devleti bu olayı ancak protesto
edebildi.
Osmanlı-Avusturya, Rusya Savaşları, Ziştovi ve Yaş
Antlaşmaları (1787-1792)
Nedenleri :
Rusya'nın, Aynalıkavak'a rağmen, Kırım'ın iç işlerine karışması ve 1783 yılında
Kırım'ı işgal etmesi.
Osmanlı Devleti, Kırım'ın
Rusya'ya bağlanmasını kabul etmedi ve 1787 yılında Rusya'ya savaş açtı.
Kısa bir süre sonra Avusturya
ile de savaşa girildi.
1789'da Rusların Ozi Kalesi'ni
alarak halkı kılıçtan geçirmesi üzerine I. Abdulhamit üzüntüden
öldü.
1789 yılında III. Selim tahta
geçti.
1789 yılında Fransız İhtilali
oldu.
Osmanlı Devleti Avusturya ile
Ziştovi Rusya ile de Yaş Antlaşmasını imzaladı.
Ziştovi Antlaşması (1791)
Avusturya ile Osmanlı Devleti
arasında imzalandı.
1. Avusturya, savaşta aldığı
toprakları Osmanlı Devleti'ne geri verecektir.
2. Orsova ve Unna Irmakları
arasındaki topraklar Avusturya'ya bırakılacaktır.
Yaş Antlaşması (1792)
Rusya ile Osmanlı Devleti
arasında imzalandı
1. Kırım'ın Rusya'ya ait olduğu
kabul edildi.
2. Dinyester Irmağı Rusya ve
Osmanlı Devleti arasında sınır olarak kabul edildi.
3. Rusya, Boğazlar'dan geçip
serbestçe ticaret yapabilecekti.
Osmanlı-Fransız İlişkileri
Fransa, Rusya'nın ve
Avusturya'nın Osmanlı toprakları üzerinde yerleşmesini
istemiyordu.
Lale Devri'nde Osmanlı-Fransız
dostluğu iyice arttı.
I. Mahmut zamanında 1740
yılında imzalanan antlaşma ile Fransa'ya kapitülasyonlar
verildi.
1789 İhtilali ile Fransa'da
başa geçen Drektuvar hükümeti döneminde Osmanlı-Fransız ilişkileri
bozuldu.
1789 yılında Napolyon Bonapart
Mısır'ı işgal etti.
Fransa ile 1801 yılında El-Ariş
Mukavelesi imzalandı.
UYARI : Osmanlı devlet
adamları, XVIII. yüzyılın sonlarında var olan topraklarını korumak için denge
siyaseti izlemeye başlamıştır. Denge siyaseti, Avrupalı devletler arasındaki
çıkar çatışmalarından faydalanarak toprak bütünlüğünün korunmasıdır.
III. Selim Dönemi'nde ağırlık
kazanmıştır. Öncelikle Akdenizdeki Osmanlı varlığını korumaya yönelik bir amaç
izlenmiştir.
El-Ariş Mukavelesi (1801)
Fransa ile Osmanlı Devleti
arasında imzalandı. Bu mukaveleye göre ;
1. Fransızlar Mısır'ı
boşaltacaklar
2. İngilizler deniz yolu ile
Fransız askerlerini ülkelerine götüreceklerdir
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder